Chiński eksport spada i wróży to kłopoty

Bloomberg twierdzi, że ChRL stoi w obliczu presji na handel, ponieważ eksport spada, popyt krajowy pozostaje słaby, a pogarszające się perspektywy globalnego wzrostu i napięcia międzynarodowe sprawiają, że poprawa sytuacji w najbliższym czasie jest mało prawdopodobna.

Eksport w czerwcu spadł o 12,4% (wartość nominalna w USD) w porównaniu z rokiem poprzednim, podała w czwartek chińska administracja celna. Był to drugi z rzędu miesiąc spadków i największy spadek od czasu wybuchu pandemii na początku 2020 roku. W tym samym okresie import spadł o 6,8%. Co prawda dało to ChRL nadwyżkę handlową w wysokości 70,6 mld USD za czerwiec, jednak prognozy mówiły, że eksport spadnie „tylko” o 10%, podczas gdy import miał skurczyć się „jedynie” o 4,1%.

Światowy popyt pozwolił tak naprawdę ChRL przetrwać pandemię, a nawet wzmocnić się kosztem innych dużych gospodarek, ale zaczął słabnąć pod koniec 2022 roku i spadał przez cztery z sześciu miesięcy w 2023 roku. Wydaje się coraz mniej prawdopodobne, że eksport będzie w stanie pomóc chińskiej gospodarce, gdy jej – rachityczne – odbicie słabnie.

Źródło: Bank Światowy.

Moim zdaniem, mimo że w ostatnich latach udziała eksportu w PKB ChRL malał – przynajmniej do pandemii, to same procenty nie pokazują ogromnej roli eksportu w chińskiej gospodarce.

Po pierwsze, przez dekady przynajmniej połowa PKB to były inwestycje infrastrukturalne, które rzadko kiedy przekładały się na realną gospodarkę, a już na pewno nie po 2008 roku. To oznacza, że jeżeli za realną gospodarkę możemy wziąć połowę PKB, to udział eksportu w tej części PKB wynosi nie 20,68% (2022), ale 41,32%.

Po drugie, kwestia udziału eksportu w zysku przedsiębiorstw. Wyjaśniłem to kiedyś na fikcyjnym przykładzie fabryki zapalniczek. Firma X z Fujian produkuje 1 milion zapalniczek rocznie. Na rynku krajowym sprzedaje 800 tys, a na eksport wysyła 200 tys. Koszt produkcji jednej sztuki to 1 USD. Na rynku krajowym sprzedaje zapalniczki w cenie 1,05 USD a w eksporcie 1,99. Aby utrzymać cenę produkcji musi sprzedawać na rynku krajowym (efekt skali), ale realne zyski generuje eksport.

Te czynniki nie są dla nikogo żadną tajemnicą – no może poza pożytecznymi idiotami. W efekcie, od co najmniej 15 lat chińscy eksperci, jak i najwyższe „czynniki partyjno-państwowe” mówią o potrzebie zmniejszenia zależności od eksportu i zwiększenia konsumpcji wewnętrznej. Tylko to jest trudne do zrobienia, ponieważ trzeba stworzyć warunki, aby ludzie więcej wydawali, a mniej oszczędzali.

Generalnie są dwie opcje. Pierwsza, trzeba im zaszczepić życiowy optymizm (model amerykański), że wszystko będzie OK! i mogą się zadłużyć na piątej karcie kredytowej. Alternatywnie, stworzyć system zabezpieczeń społecznych (model niemiecki), którym da im poczucie bezpieczeństwa na tyle duże, że będą na przykład mieszkać w wynajętych mieszkaniach do końca życia. Problem w ChRL jest taki, że przy niskim zaufaniu społecznym pierwsze jest niemożliwe z powodów psychologiczno-politycznych. Na drugie szybko starzejącego kraju nie stać tak naprawdę.