Autor: Yasheng Huang
Tytuł: The Rise and Fall of the EAST: How Exams, Autocracy, Stability, and Technology Brought China Success, and Why They Might Lead to Its Decline (Powstanie i upadek EAST: Jak egzaminy, autokracja, stabilność i technologia przyniosły Chinom sukces i dlaczego mogą doprowadzić do ich upadku)
Wydawnictwo: Yale University Press (2023)
Yashen Huang (właściwie: Huang Yasheng) napisał ciekawą książkę, chociaż trochę przeciąga tu i tam, ale rozumiem, że w dzisiejszych czasach ludzie, jak już mają wydać pieniądze na książkę, to sprawdzają, czy ma odpowiedni dużo stron. Niemniej, mimo powtórzeń, jest to esej dotykających podstaw funkcjonowania państwa chińskiego kiedyś i dzisiaj.
Tytułowy „EAST” to jednak nie jest „wschód” czy „orient”, ale skrót od formuły: exams, autocracy, stability, technology. W tym trzy pozostałe są pochodną systemu egzaminów imperialnych. Huang stawia ciekawą tezę, że podstawowym zadaniem egzaminów cesarskich było przechwycenie, indoktrynacja i neutralizacja lokalnych elit przy równoczesnych osłabieniu dziedzicznej, lokalnej arystokracji. Celem była monopolizacja przez państwo całego kapitału ludzkiego i poprzez to uniemożliwienie powstania społeczeństwa w Chinach. Myślę, że to trafna diagnoza, chociaż w przeciwieństwie do autora nie nazwał bym jej merytokracją – Huang pisze: „będę używał [terminu] merytokracji w znaczeniu, że jest to system oparty na metrykach [czyli ujęciu ilościowym].” Osobiście uważam, że lepszym terminem jest… Gleichschaltung. Nie zgadzam się też z porównaniem, że we współczesnych Chinach podobną rolę odgrywa gaokao. Funkcjonalnie, to członkostwo w KPCh odgrywa taką rolę. Partia zaprasza wyróżniające się w swoim środowisku osoby, właśnie aby je wciągnąć we własne szeregi i poddać dyscyplinie partyjnej. Otorbieni nie są w stanie zmienić systemu od środka, ale równocześnie są ubezwłasnowolnieni i niezdolni do działania poza partią.
Nie muszę się ze wszystkim zgadzać jednak, aby uznać, że warto przeczytać ten esej udający rozprawę, ponieważ jest on na sto procent pobudzający intelektualnie.
zawielkimmurem.net 