Kevin Rudd: On XI Jinping

Autor: Kevin Rudd
Tytuł: On XI Jinping: How XI’s Marxist Nationalism Is Shaping China and the World (O Xi Jinping: Jak marksistowski nacjonalizm Xi zmienia Chiny i świat)
Wydawnictwo: Oxford University Press (2024)

Od dawna wyczekiwana książka. Kevin Rudd to polityk, były premier i (jeszcze) ambasador Australii w Waszyngtonie. To też poważany i uznany sinolog, który poświęcił życie naukowe badaniu współczesnych Chin. Na politycznej pół-emeryturze w Waszyngtonie napisał doktorat (China’s New Marxist Nationalism—Defining Xi Jinping’s Ideological Worldview), który wydał w zeszłym roku w formie książki.

Praca Rudda jest poświęcona ideologii, którą kieruje się Xi Jinping i jak ona wpływa na KPCh oraz jej działanie w kraju jak i na arenie międzynarodowej. To solidna praca oparta na chińskich tekstach źródłowych. Rudd jest też chyba jedynym zachodnim politykiem, który mógł wielokrotnie rozmawiać z Xi Jinping po chińsku, bez pośrednictwa tłumacza. Trudno sobie wyobrazić lepiej przygotowaną osobę z grona polityków do napisania takiej książki.

Osobiście znajduję narrację i wewnętrzną logikę ideologii Xi Jinping, jak je przedstawia Rudd, za bardzo zbliżone do tego, co sam myślę. Właściwie większość z tego pokrywa się z tym, co pisałem w temacie na blogu lub w analizach dla OSW. Niemniej, są dwa punkty, w których nie zgadzam się z byłym premierem. Jeden ma charakter formalny, drugi polityczny.

Rudd wprowadza termin marksistowskiego nacjonalizmu dla określenia ideologii KPCh pod rządami Xi Jinping. Myślę, że to niepotrzebne dublowanie pojęć. W politologii już istnieje dobrze opisana forma ideologii ruchów narodowo-wyzwoleńczych w państwach postkolonialnym. Opiera się ona na mieszaninie nacjonalizmu, który wyznacza cel oraz marksizmu, który determinuje sposób postrzegania świata i środki. Moim zdaniem KPCh jest tutaj klasycznym tego przykładem i nie ma naukowej potrzeby kreowania nowego terminu. Wydaje się jednak, że Rudd ma potrzebę polityczną i tutaj dochodzimy do mojego drugiego, poważniejszego zarzutu.

Zwrot ideologiczny Xi Jinping, jaki nastąpił w KPCh jest moim zdaniem efektem logicznej ewolucji klasycznego ruchu narodowo-wyzwoleńczego, jakim jest chińska partia komunistyczna, a nie efektem samego Xi Jinping. Rudd stawia tezę, że to jest tylko i wyłącznie efekt obecnego genseka. Jednak materiał zgromadzony przez samego Rudda w książce, jak i nawet pobieżne przejrzenie partyjnych dokumentów z lat poprzedzających dojście do władzy Xi Jinping pokazuje, że to kontynuacja i kolejny etap, niż jakaś ideologiczna rewolucja wewnątrz partii.

Jeszcze na początku rządów Hu Jintao, dla każdego zajmującego się Chinami stało się jasne, że nie da się utrzymywać w nieskończoność drzwi półotwartych. Wiatr historii i zmian społecznych napierający na nie był zbyt silny. Partia stanęła przed wyborem, albo otworzyć je na oścież, albo zamknąć na nowo. Większość zagranicznych obserwatorów, w tym sam Rudd, uważała, że KPCh nie będzie miała wyboru i otworzy Chiny do końca. Ja, sądziłem, czego nie raz dałem wyraz na tym blogu, że będzie odwrotnie. Partia zatrzaśnie drzwi z hukiem. Po prostu dalsza liberalizacja zagroziłaby bogactwu, wpływom a może i życiu partyjnych elit.

Gdby Rudd, analizując Xi Jinping w swojej nowej książce, przyznał, że ten jest zwieńczeniem etapu ewolucji wewnątrz KPCh, a nie jak utrzymuje, czymś nowym i niespodziewanym, to musiałby się przyznać, że się mylił. I to mylił podwójnie. Jako ekspert od Chin, stawiający na dalsze otwarcie reżimu, ale przede wszystkim jako polityk, opowiadający się – jak wielu – za „zmianą przez handel” i wciągnięciem Chin na odpowiedzialnego „stakeholedera” istniejącego porządku światowego. Problem w tym, że KPCh pod rządami Xi nie chce miejsca przy stoliku, ale chce go wywrócić.

To wciąż świetna książka, warta przeczytania dla każdego, i tego kto zajmuje się Chinami, jak „tylko” sprawami globalnymi. Trzeba tylko pamiętać, że książka ma na celu być nie tylko zwieńczeniem pracy Rudda-analityka, ale też wybielić Rudda-polityka.