ChRL „wypija” wodę z Turkiestanu Wschodniego

Źródło: Feng, Kuishuang, Klaus Hubacek, Stephan Pfister, Yang Yu, Laixiang Sun. 2014. “Virtual Scarce Water in China.” Environmental Science and Technology.

ChRL cierpi nie tylko na deficyt ziem uprawnych, ale też na poważne braki wody. To paradoks, że w kraju, z którego regularnie dochodzą wiadomości o katastrofalnych powodziach, brakuje wody. Powodzie jednak dotykają głownie regionów południowo-wschodnich i to tylko w okresie monsunu. Reszta kraju jest gnębiona przez regularne susze. Wody brakuje nie tylko rolnictwu, czy przemysłowi, ale też w dużych miastach są poważne niedobory wody pitnej, a ta, która leci z kranu nie nadaje się do spożycia bez przegotowania.

Jak pokazują badania Międzynarodowego Instytutu Stosowanej Analizy Systemowej (International Institute for Applied Systems Analysis – IIASA) na Uniwersytecie Maryland, Chiny właściwe zamieszkałe przez Chińczyków Han „wysysają” wodę z Turkiestanu Wschodniego.

To zaskakująca wiadomość. Turkiestan Wschodni to kraj cierpiący na poważne niedobory wody. Większość jego terytorium zajmuje jeden z najbardziej odwodnionych miejsc na Ziemi – Pustynia Takla Makan. „Eksport” wody do innych regionów ChRL tylko pogłębia problemy.

„Import” wody nie odbywa się oczywiście bezpośrednio rurociągiem lub cysternami, ale przez celowe lokowanie przemysłu lub przetwórstwa o wysokim zapotrzebowaniu na wodę pracujących na rzecz innych regionów. Przypomina to mechanizm eksploatacji zasobów naturalnych w modelu kolonialnym, kiedy stawiając na miejscu fabryki „eksportuje się” do koloni koszty i konsekwencje ekologiczne, a „importuje się” końcowy produkt i zyski. W tym wypadku celem jest wyzyskanie lokalnych zasobów wody.

Ekonomiści stworzyli pojęcie „wirtualnej wody” do śledzenia przepływów wody w ramach obrotu produktami rolniczymi i innych dóbr wymagających użycia wody. Razem z wymianą gospodarczą, dochodzi równocześnie do wymiany „wirtualnej wody”.

Laixiang Sun – współautor raportu IIASA – tłumaczy sprawę na przykładzie pszenicy. Produkcja tony zboża wymaga około 1600 metrów sześciennych wody. Jeżeli jeden region importuje tonę pszenicy równocześnie zyskuje (nie zużywa) 1600 metrów sześciennych wody. W zamian wysyła produkty, które wymagały zużycia 160 metrów sześciennych wody, to jego zysk jest nie tylko ten wynikający z prostej transakcji ekonomicznej, ale też daje mu dziesięciokrotny zysk w „wirtualnej wodzie”.

Można powiedzieć, że jest to w sumie element normalnej wymiany gospodarczej. Zwłaszcza, kiedy aktywność gospodarcza wymagająca więcej wody lokuje się w regionach w nią bogatych. Sytuacja w ChRL, kiedy to Turkiestan Wschodni „eksportuje” wodę do Chin Właściwych, jest nienaturalna i sztuczna, a pogłębiająca się urbanizacja i rozwój gospodarczy na wschodzie ChRL tylko pogłębią problem.

Jest to oczywiście efekt decyzji politycznych. Niekoniecznie stoją za tym jakieś złe intencje (czego jednak nie można wykluczyć), a raczej niekompetencja, brak zrozumienia „ekonomi” wody i wyobraźni. W czym, trzeba uczciwie powiedzieć, ChRL nie jest jakimś odosobnionym wyjątkiem.

Pekin próbuje rozwiązać problem przez budowę za miliardy dolarów sieci rurociągów, które będą transportować wodę na północ z południa nawiedzanego co roku przez monsun. Jest to typowe rozwiązanie dla KPCh – duży, kosztowny projekt, który zapewne pochłonie także dużo… wody. Bardziej racjonalne byłoby uregulowanie wymiany wewnętrznej „wirtualnej wody”. Nie tylko byłoby to bardziej energooszczędne, ale też przyczyniłoby się do większego zrównoważenia rozwoju całości ChRL i byłoby bardziej przyszłościowe. To wymaga jednak także decentralizacji władzy. Dlatego rurociągi są łatwiejsze z punktu widzenia Pekinu, nawet jeżeli nie rozwiążą problemu.