Weigui Fang: Modern Notions of Civilization and Culture in China

Autor: Weigui Fang¹
Tytuł: Modern Notions of Civilization and Culture in China (Współczesne pojęcia cywilizacji i kultury w Chinach)
Wydawnictwo: Foreign Language Teaching and Research Publishing Co. (2019)

Jak zauważa we wprowadzeniu autor, pojęcia 文化 (wenhua – kultura) i 文明 (wenming – cywilizacja) szeroko przyjęte przez Chińczyków dzisiaj różnią się dosyć drastycznie od tych stosowanych w starożytnych Chinach. Zmiana nastąpiła w drugiej połowie XIX wieku, w wyniku czego współcześni Chińczycy używają tych dwóch pojęć w inny od swoich przodków sposób pod względem znaczenia domyślnego, pomimo pewnego stopnia wzajemnego powiązania. W języku chińskim pierwsze wyrażenie zaczęło istnieć dawno temu i można je odnaleźć w konfucjańskich klasykach sprzed Qin. Podobnie jest z drugim wyrażeniem, z tym że po raz pierwszy pojawiło się w klasycznych tekstach jeszcze wcześniej i występuje już w „Księdze Przemian.” Ze względu na tak odległe pochodzenie, te dwa terminy miały tradycyjnie głębokie, wielowymiarowe znaczenia. Poza tym są one ściśle powiązane i podobne do siebie znaczeniowo, także dzisiaj. Wenming oznaczało w tamtych czasach „prężny rozwój kultury i edukacji”, podczas gdy wenhua odnosiło się do „wzmocnienia kultury” w przeciwieństwie do umocnienia militarnego. Początkowe chińskie tłumaczenia zachodnich pojęć „cywilizacji” i „kultury”, które oddają ich nowoczesny sens nie odróżniały ich wyraźnie od siebie koncepcyjnie – wenhua i wenming pozostawały wymienne jeszcze w lata 20. XX w. Niemniej zmiana semantyczna nastąpiła w drugiej połowie XIX w., kiedy to chińscy intelektualiści zaczęli tłumaczyć zachodnie pojęcia „kultura” i „cywilizacja” jako wenhua i wenming.

Praca Fang Weigui nie tylko opisuje szczegółowo zmianę semantyczną, jaka nastąpiła w języku chińskim i siłą rzeczy w chińskiej filozofii lub naukach społecznych, ale też daje szeroki kontekst historyczny, geograficzny i kulturowy. Bardzo ciekawa książka, ale wymagająca skupienia. Bezspornie nie jest to lektura na sobotnie popołudnie, kiedy w około biegają dzieci uwięzione w mieszkaniu przez śnieżycę.

—
¹ Właściwie Fang Weigui.