Sukces „dyplomacji” zakładników

To trochę stara wiadomość, ale nie miałem czasu wcześniej, aby ją odpowiednio skomentować.

Sąd w Nowym Jorku zgodził się 20 września br. na rozprawie on-line z wnioskiem prokuratury o warunkowe zawieszenie postępowania o oszustwa finansowe i łamanie sankcji przeciwko Iranowi wobec Meng Wenzhou, dyrektor finansowej korporacji Huawei. Postępowanie było podstawą wniosku ekstradycyjnego do władz kanadyjskich, na podstawie którego zatrzymano Meng Wenzhou w Vancouver 1 grudnia 2019 r. Po jego wycofaniu zostały zniesione ograniczenia w podróżowaniu nałożone na Meng Wenzhou związane z warunkami odpowiadania z wolnej stopy, po czym odleciała ona natychmiast do ChRL. Po zawieszeniu postępowania w sprawie Meng Wenzhou tego samego dnia w Pekinie zwolniono z wiezienia Michaela Kovriga i Michaela Spavora, dwóch obywateli Kanady, zatrzymanych w grudniu 2019 r. pod zarzutem szpiegostwa. Obydwaj nie przyznali się do zarzutów. Spavor został w sierpniu br. skazany na 11 lat więzienia, kiedy Kovrig czekał wciąż na ogłoszenie wyroku. Opuścili oni ChRL w samolocie kanadyjskich sił zbrojnych w tym samym czasie, kiedy Meng Wenzhou wylatywała z Vancouver.

Do faktycznej wymiany Meng Wenzhou na dwóch kanadyjskich zakładników doszło po porozumieniu władz kanadyjskich i amerykańskich oraz negocjacjach prowadzonych z ambasadą ChRL w Waszyngtonie. Administracja Joe Bidena zgodziła się na zawieszenie postępowania zarówno ze względu na relację z Ottawą, jak i w celu ustabilizowania stosunków z Pekinem. Do wymiany doszło jednak po zakończeniu przedterminowych wyborów parlamentarnych w Kanadzie, aby uniknąć wrażenia, że była wykorzystywana w kampanii wyborczej. ChRL stawiała uwolnienie Meng Wenzhou jako jeden z warunków wznowienia kontaktów dyplomatycznych – w dotychczasowych rozmowach strona chińska powtarzała tylko oficjalną narrację i odmawiała podjęcia rzeczowych rozmów. Nie wydaje się jednak, że administracja amerykańska będzie gotowa do spełnienia innych żądań ChRL, jak m.in. zniesienie wszystkich dodatkowych ceł na chińskie produkty wprowadzone w czasie prezydentury Donalda Trumpa. Dlatego nie można wykluczyć, że wymiana nie doprowadzi do poważniejszej zmiany w relacjach chińsko-amerykańskich.

Formalnie zawieszenie postępowania jest konsekwencją ugody między Meng Wenzhou i nowojorską prokuraturą. Zgodnie z umową oskarżana nie przyznała się do winy, ale nie zakwestionowała faktów przedstawionych w akcie oskarżenia. Zawieszenie nie kończy też samego postępowania, które może być w każdej chwili wznowione. Prokuratura zarzuca Meng Wenzhou łamanie sankcji nałożonych na eksport amerykańskich technologii do Iranu. Oskarżona miała stworzyć sieć spółek pośredniczących, które dostarczały do Iranu produkty Huawei wbrew licencjom, na podstawie których firma wykorzystywała amerykańskie technologie. Drugi zarzut dotyczy wielokrotnego oszustwa finansowego w celu ukrycia związków między Huawei a firmami pośredniczącymi. Jeżeli Meng zostałaby uznana winną, to groził jej wieloletni wyrok wiezienia. Trudno sobie wyobrazić, że cała operacja miała miejsce bez wiedzy i zgody najwyższych czynników politycznych ChRL.

Meng Wenzhou jest córką założyciela firmy Ren Zhengfei i Meng Jun. Jej matka jest córką Meng Dongbo, m.in. byłego wiceprzewodniczącego Wschodniochińskiego Komitetu Politycznego i Wojskowego, Przewodniczącego Komisji Gospodarczej Sichuan oraz wicegubernatora Sichuan. Nie wiadomo, czy mimo rozwodu z Ren Zhengfei to jej koneksje w KPCh pozwolił wejść w 1987 r. firmie na wysoce regulowany i kontrolowany przez służby specjalne rynek telekomunikacyjny. Można się jednak spodziewać, że Meng Wenzhou dzięki koneksjom rodzinnym oraz pełnionym w Huawei funkcjom posiada szeroką wiedzę na temat działania chińskich firm zagranicą, związków Huawei ze służbami specjalnymi oraz powiązań biznesowych elity KPCh. Prawdopodobnie dlatego władze ChRL zdecydowały się na bezprecedensowe działania w celu jej uwolnienia i szybkiego przewiezienia do kraju. Na Kanadę wywarto presję ekonomiczną i dyplomatyczną oraz zdecydowano się na zatrzymanie pod niezbyt wiarygodnymi zarzutami szpiegostwa dwóch Kanadyjczyków, pracujących w Chinach w zagranicznych organizacjach pozarządowych – dowodami miały być zdjęcia robione na lotnisku oraz posiadanie urządzeń pamięci masowej, tzw. pendrive.

Zwolnienie obydwu Kanadyjczyków – oficjalnie z powodu na zły stan zdrowia – natychmiast po zwieszeniu postępowania wobec Meng Wenzhou dowodzi nie tylko, że byli oni de facto zakładnikami, ale też determinacji Pekinu. Sprawa tworzy precedens, który ma daleko idące konsekwencje: (1) sukces „dyplomacji” zakładników zachęci nie tylko ChRL, ale też inne państwa do podobnych akcji w przyszłości; (2) utrudni współpracę międzynarodową i będzie stanowić skuteczną przeszkodę dla prób pociągnięcia do odpowiedzialności innych przestępców działających na zlecenie i za wiedzą władz ChRL; (3) równocześnie wpływa na wzrost poczucia pewności siebie i bezpieczeństwa wszelkiego rodzaju agentów ChRL operujących w przestrzeni międzynarodowej i zachęci ich do bardziej agresywnych działań. Pekin wykorzystuje zwolnienie Meng Wenzhou propagandowo jako zwycięstwo nad Amerykanami. Rządowe media powtarzają slogan, że została zatrzymana z powodu wzrostu Chin, a zwolniona, ponieważ nie udało się ich powstrzymać.