Przed XX Zjazdem KPCh

Wrzesień jakoś szybko – przynajmniej dla mnie – minął i zaraz, już 16 października, zacznie się XX Zjazd KPCh. W mediach społecznościowych, ale też tradycyjnych można znaleźć dużo spekulacji dotyczących obsady stanowisk, przede wszystkim Stałego Komitetu Biura Politycznego KC. Zgadywanki personalne to fajna zabawa i okazja, aby popisać się znajomością szczegółów z życia partii i egzotycznych dla większości publiki nazwisk kierownictwa KPCh. Lecz jakoś nie mam ochoty brać udział w czerwonej loterii. I tak pewnie bym nie trafił całej „siódemki” – a może „dziewiątki”. W zamian chciałbym przedstawić kilka punktów, na które moim zdaniem trzeb zwrócić uwagę w trakcie zjazdu.

Wspólny dobrobyt
Partia wróciła w ostatnich latach do hasła wspólnego dobrobytu, które rzucił jeszcze Mao Zedong w latach 50. Wtedy miało to oznaczać budowę komunizmu. Do wspólnego dobrobytu odwoływał się też Deng Xiaoping, ale wtedy miało ono uzasadniać reformy gospodarcze, które w ostatecznym rachunku miały przyczynić się do dobrobytu wszystkich. Dla Xi Jinping wspólny dobrobyt to odpowiedź na rosnące coraz szybciej nierówności społeczne w ChRL. Przedstawiciele reżimu bardzo starają się zapewnić, że nie chodzi o odbieranie bogatym i rozdawnictwo. Niemniej, 16 września br., czyli na miesiąc przed początkiem XX Zjazdu w Pekinie odbyła się pierwsza edycja „Rozmów na temat wspólnego dobrobytu” współorganizowana przez Chińskie Towarzystwo Zabezpieczenia Społecznego, portal Guangming.com oraz redakcję „Przeglądu Ubezpieczeń Społecznych”. Programowe przemówienie wygłosił Zheng Gongcheng, członek Stałego Komitetu OZPL, prezes Chińskiego Towarzystwa Zabezpieczenia Społecznego i profesor Uniwersytetu Ludowego w Pekinie. Padło w nim kilka rzeczy, które uważam, że powinny zapalić nie jedną, ale całą tablicę czerwonych lampek.

Wprawdzie po ponad 40 latach ciągłego rozwoju wszechstronna siła narodowa naszego kraju, siła finansów publicznych i skala akumulacji majątku osobistego gwałtownie wzrosły, ale [przeciętna] rodzina wciąż nie jest wystarczająco bogata, a PKB per capita nie osiągnął jeszcze wysokiego poziomu [, jak w] krajach o dochodach, które wyznaczają kierunek w historycznym procesie powszechnego dobrobytu. Musimy nadal podkreślać, że rozwój jest priorytetem i nadal powiększać „tort [do podziału],” dlatego musimy w pełni utrzymać decydującą rolę mechanizmu rynkowego w alokacji zasobów, a jednocześnie rozwoju gospodarki państwowej i prywatnej, co jest niewątpliwe. Nie jest jednak możliwe, aby gospodarka rynkowa lub mechanizm rynkowy automatycznie rozwiązał problem sprawiedliwości społecznej (…) [D]ziedzina społeczna nie jest dziedziną ekonomiczną. Różne dziedziny, w tym edukacja narodowa, opieka medyczna i zdrowotna, opieka nad osobami starszymi i opieka nad dziećmi, opieka społeczna i kultura publiczna, powinny dążyć do dobra publicznego i sprawiedliwości. Innymi słowy, dziedzina ekonomii musi być zorientowana na rynek, ale sfera społeczna nie może się zmienić. W historycznym procesie dążenia do wspólnego dobrobytu potrzebujemy bardziej dojrzałej i rozwiniętej gospodarki rynkowej, a także bardziej uczciwego i sprawiedliwego systemu społecznego. Tylko w ten sposób możemy uniknąć nierównowagi społecznej spowodowanej dominacją wydajności i pozwolić wszystkim ludziom na coraz bardziej racjonalne dzielenie się owocami rozwoju narodowego poprzez sprawiedliwy system społeczny. (…) Jednak poziom zamożności duchowej wciąż pozostaje w tyle, a nierzadko spotykane jest zjawisko przepełnienia wyrafinowanym egoizmem ludzi [o mentalności] najemników [w kapitalizmie], dlatego w historycznym procesie dążenia do powszechnego dobrobytu należy zwrócić większą uwagę na poprawę bogactwa duchowego (…). Powinniśmy widzieć rozwój i zmiany podstawowych sprzeczności społecznych, głównych sprzeczności społecznych i sprzeczności klas społecznych i dostosowywać je z biegiem czasu. Wśród nich własność publiczna jest nie tylko rządzącą podstawą Komunistycznej Partii Chin i fundamentem gospodarczym, który wspiera system socjalistyczny, ale także ważnym kamieniem węgielnym dla innowacji socjalistycznych stosunków pracy i tworzenia socjalistycznego wzorca dystrybucji pierwotnej.

W przeciwieństwie do wielu zachodnich obserwatorów nie uznaje, że wspólny dobrobyt to zagrywka propagandowa i nie będzie miała większych konsekwencji na politykę społeczno-gospodarczą reżimu. Moim zdaniem, przywódcy KPCh zdają sobie sprawę z wyczerpania się źródeł wewnętrznych (demografia, przestrzeń do szybkiego wzrostu wynikająca z niedorozwoju) dotychczasowego modelu rozwoju i drastycznej zmiany otoczenia międzynarodowego (przejście od globalizacji ceny do globalizacji bezpieczeństwa). Kiedy liberalizacja i realne reformy są niemożliwa to pozostaje kupowanie czasu przez redystrybucję, dlatego nie powinny uspokajać nikogo te zapewnienia o utrzymaniu mechanizmów wolnego rynku i ubieranie wszystkiego w sztafaż europejskiej socjaldemokracji. To tylko zasłona dymna. Co ciekawe, w ostatnim okresie zauważyłem, że coraz częściej propaganda mówi już nie o „programie wspólnego dobrobytu” a o „kampanii wspólnego dobrobytu”. W partyjnej nowomowie to duża różnica jakościowa. Jeżeli XX Zjazd da zielone światło wspólnemu dobrobytowi jako kampanii, to możemy się spodziewać, że rządy nowego-starego kierownictwa będą przebiegać pod znakiem poważnych zmian społeczno-gospodarczych w kierunku zwiększenia przepływów w dół między sektorami społecznymi, a w systemie autorytarnym nie odbędzie się to bezboleśnie.

Władza Xi Jinping
Jeżeli odłożymy na bok żarty, że w Pekinie doszło do cichego zamachu stanu, to należy się spodziewać, że Xi Jinping dostanie trzecią kadencję jako sekretarz generalny KPCh. Wbrew pozorom nie byłoby to zburzeniem jakiegoś porządku lub choćby tradycji, bo tych po prostu nie ma. Tak naprawdę, do tej pory doszło tylko raz do niezaburzonego przekazania pełni władzy w KPCh, kiedy w 2012 roku na XVIII Zjeździe KPCh Hu Jintao przeszedł na partyjną emeryturę, a Xi Jinping został nie tylko sekretarzem generalnym, ale też przewodniczącym Centralnej Komisji Wojskowej (CKW) KC. W 2002, kiedy Hu Jintao został sekretarzem generalnym to Jiang Zemin zachował jeszcze na ponad dwa lata stanowisko przewodniczącego CKW KC. Całe gadanie o głębszej instytucjonalizacji KPCh jest raczej przejawem myślenia życzeniowego komentatorów niż realnym opisem życia wewnątrzpartyjnego. Niemniej, w tej chwili nie widać alternatywy dla Xi Jinping, ale to co się może wciąż ważyć to zakres jego władzy. Czy zdoła ją powiększyć? Może straci wpływy? Może nic się nie zmieni? Sygnały płynące ze szczytów wskazują na relatywne umocnienie się Xi Jinping, ale tego nie możemy być pewni dopóki nie poznamy składu KC XX Zjazdu i obsady jego organów. Wewnątrzpartyjne przepychanki będą trwały do VIII Plenum KC XIX Zjazdu, które ma się zebrać 9 października i zaaprobować rekomendacje personalne dla XX Zjazdu. Nie będą one publiczne, choć mogą się pojawić jakieś przecieki w mediach. Tak naprawdę, poznamy nową układankę dopiero ostatniego dnia zjazdu. To co będzie ważne to skład, ale też liczebność Stałego Komitetu Biura Politycznego KC. Zwiększenie z siedmiu do dziewięciu członków będzie wskazywać, że większa liczba frakcji została dopuszczona do najwyższego grona. To może oznaczać, że Xi Jinping i jego zaplecze musieli się podzielić wpływami, ale równie dobrze, że zdołał on poszerzyć swoją bazę. Dopiero skład personalny pozwoli nam to ocenić. Druga rzecz to skład Biura Politycznego oraz ilu ludzi i sojuszników (to nie to samo) będzie miał Xi Jinping tutaj. Wreszcie, kim będą sekretarze Sekretariatu KC, którzy organizują prace KC.

Portfolio gospodarcze
Władza w KPCh, a przez to w ChRL, wynika z kontroli nad karabinem (wojsko), mieczem (bezpieka) i piórem (propaganda), ale za zdobycie poparcia, które umożliwia przejecie kontrolę nad jednym lub wszystkimi, trzeba jakoś zapłacić. Tutaj liczy się zdolność kontrolowania całości lub części portfolio gospodarczego. Obecnie jest ono w rękach Liu He (lat 70), zaufanego Xi Jinping, który jednak nie tylko jest już w wieku emerytalnym, co nie byłoby chyba problemem, ale – jeżeli wierzyć plotkom – stracił dostęp do ucha Przewodniczącego wszystkich przewodniczących. Kwestie gospodarcze są w każdym państwie obarczone dużym ryzykiem politycznym, ale w ChRL wymagają wyjątkowej ekwilibrystyki. Z jednej strony trzeba opłacić i zadowolić mnogie frakcje i grupy interesu wewnątrz reżimu. Co razem z kosztami korupcji moim zdaniem pochłania nawet 3,5 – 4 procent PKB.¹ Dlatego równocześnie trzeba zapewnić wzrost gospodarczy, aby nie tylko zastąpić to, co zostało rozkradzione, ale też trzeba zapewnić, aby „tort do podziału” rósł i masy miały poczucie, że żyje się lepiej. Co jest gwarantem spokoju społecznego i kontynuacji business as always.

Sprawy zagraniczne
Moim zdaniem niewiele się zmieni w tej dziedzinie, jeżeli – jak się spodziewam – Xi Jinping utrzyma się u władzy. Nadal będzie dominować wilcza dyplomacja. Ciekawe jest jednak, kto zstąpi Yang Jiechi na stanowisku dyrektora Biura Generalnego Komisji Spraw Zagranicznych KC i de facto nadzorcy dyplomacji z ramienia KC. Może też się tak zdarzyć, że do Biura Politycznego nie wejdzie nikt zajmujący się polityką zagraniczną – tak bywało wielokrotnie. To będzie oznaczać, że priorytet otrzymają sprawy wewnętrzne (wspólny dobrobyt?) lub trzeba było zrobić miejsce dla którejś z frakcji, a kwestie zagraniczne schodzą na dalszy plan. Oczywiście, nie znikną, ale będą w gestii całego Biura Politycznego i sekretarza generalnego. To by mogło jednak oznaczało zwiększenie (relatywne, chciałbym podkreślić) wpływu pozostałych frakcji i grup interesu na politykę zagraniczną, która w ostatnich dwóch kadencjach była w ręku Xi Jinping i jego sojusznika Yang Jiechi.

Oczywiście, będzie też wpis lub analiza po zjazdowa.

—
¹ Jeżeli mam rację, to wzrost gospodarczy mniejszy niż te 3,5% lub 4% oznacza faktycznie stagnację.