W Fanatical Times pojawił się ciekawy tekst o renesansie konfucjańskiej edukacji w ChRL, mimo ścisłej kontroli systemu edukacyjnego przez partię komunistyczną. Moim zdaniem jednak partia świadomie pozwala na funkcjonowanie konfucjańskiej edukacji jako dodatku do państwowego systemu edukacyjnego, ponieważ widzi w nim element nie tyle nacjonalistyczny (choć oczywiście go nie wyklucza), a raczej formatowanie ugruntowujące podporządkowanie się autorytetowi państwa, które jest utożsamiane w ChRL z partią.
Konfucjańska edukacja jest prowadzona na prywatnych zajęciach pozaszkolnych, twz. guoxue (国学), „studiów o kraju”, które są mieszaniną ideologii narodowej i lekcji tradycyjnej kultury. Ja bym powiedział, że to typowy kulturalizm opakowany w neokonfucjańskie szaty. Oprócz konfucjańskich tekstów lub raczej ich interpretacji zgodnej z wytycznymi KPCh, dzieci uczą się poezji z czasów Tang oraz kaligrafii i tradycyjnego malarstwa.
W całej ChRL ma już działać ok. 1 800 prywatnych szkół, które oferują kursy guoxue. Władze jednak regulują proces i trzymają rękę na pulsie w obawie, że domowe lekcje lub zajęcia w szkołach nie podlegające ścisłej kontroli mogłyby zacząć przekazywać wartości niekoniecznie zgodne z oczekiwaniami partii. Dlatego promują guexue, aby wypełnić nisze, w której mogłoby się „zagnieździć” coś mniej przyjaznego autorytarnym rządom.
Sposobem na przyciągnięcie rodziców do guexue jest włączenie od 2014 roku elementów guoxue do curriculum gaokao, kosztem punktów zdobywanych między innymi za naukę angielskiego.
Dla partii guoxue to ideologia, która może posłużyć do zwarcia szeregów i stanowić zaporę dla zachodnich, liberalnych ideologii.1 Wszystko w duchu ratowania „czerwonych genów”, czyli stworzenia własnej autorytarnej ideologii państwowej, która wypełni pustkę po maoistowskiej wersji marksizmu.
Nie wszyscy rodzice jednak kupują guoxue. Wielu wciąż woli przygotowywać dzieci do wyjazdu na studia za granicę, gdzie będą narażone na kontakt ze zgniłymi, burżuazyjnoliberalnymi oraz niesocjalistycznymi wartościami.
Współczesny konfucjanizm
Mao Zedong i komuniści widzieli w tradycyjnej konfucjańskiej2 edukacji przeszkodę modernizacyjną. Przeprowadzili agresywną reformę edukacji, której istotą było nie tylko upowszechnienie szkolnictwa (przynajmniej na poziomie podstawowym), ale też radykalna zmiana curriculum w duchu sowieckim, stawiając duży nacisk na nauki ścisłe i przyrodnicze w połączeniu z ostrą indoktrynacją ideologiczną. W czasach rewolucji kulturalnej indoktrynacja ideologiczna zastąpiła nawet na jakiś czas wszelkie nauki.
Mao Zedong i komuniści widzieli w tradycyjnej konfucjańskiej2 edukacji przeszkodę modernizacyjną. Przeprowadzili agresywną reformę edukacji, której istotą było nie tylko upowszechnienie szkolnictwa (przynajmniej na poziomie podstawowym), ale też radykalna zmiana curriculum w duchu sowieckim, stawiając duży nacisk na nauki ścisłe i przyrodnicze w połączeniu z ostrą indoktrynacją ideologiczną. W czasach rewolucji kulturalnej indoktrynacja ideologiczna zastąpiła nawet na jakiś czas wszelkie nauki.
Sama tradycyjna edukacja konfucjańska była jednak już martwa. Studiowanie starożytnych, niezrozumiałych tekstów opierało się na ich pamięciowym opanowywaniu oraz sztywnej, konserwatywnej ich interpretacji. Dzisiaj jednak, kiedy kultura we współczesnej ChRL staje się coraz bardziej płytka,3 to dla wielu rodziców ucieczka w przeszłość wydaje się atrakcyjnym rozwianiem. Zwłaszcza w społeczeństwie, które od ponad dwustu lat przeżywa gwałtowną transformację, której końca wciąż nie widać.
—
1 Kryzys Zachodu jest kryzysem, który dzieje się zawsze w głowach ludzi Zachodu. Z zewnątrz zachodni walec wciąż jedzie na przód i wciąż jest atrakcyjny dla wielu.
2 Konfucjańskiej tylko z nazwy, ponieważ sam Konfucjusz nie rozpoznałby zapewne wiele z imperialnego neokonfucjanizmu (宋明理學) powstałego w czasach dynastii Song i Ming.
3 No proszę, nie tylko my mamy takie problemy.
Za Wielkim Murem: Chiny i Azja 