Starzejąca się populacja Chin Ludowych

ChRL starzeje się błyskawicznie. Według rządowych statystyk populacja w wieku 65+ w ChRL wrośnie do 2035 roku do 314,8 milionów, kiedy w br. osiągnie liczbę 181,6 milionów. W 2035 roku osoby 65+ będą stanowić 22,3% populacji, a w 2050 roku już 27,9% – dla porównania: w 2019 roku stanowiły tylko 12,6% populacji. W tym samym okresie populacja osób w wieku produkcyjnym (w ChRL to wiek 15-64) spadnie z 980 milionów (2019) do ok. 900 milionów w 2035 roku. W efekcie udział osób w wieku produkcyjnym w populacji zmaleje z 70,4% do 63,9%. W 2035 roku na każde 10 osób zdolne do pracy będzie przypadać 3 emerytów i będzie to oznaczać ponad podwojenie się od 2018 roku, kiedy na każde 10 osób w wieku produkcyjnym przypadało 1,7 emeryta. Od 2027 roku populacja ChRL zacznie się też kurczyć.

Źródło: https://www.caixinglobal.com/2020-06-23/china-urged-to-drop-family-planning-controls-reform-pension-system-to-combat-aging-society-101571529.html

Tak duży i szybki wzrost udziału osób w wieku 65+ oznacza rosnącą presję nie tylko na system opieki ochrony zdrowia, którego niewydolność można było zobaczyć w Wuhanie w początkach pandemii, ale także relacje międzypokoleniowe i koherencję społeczną. ChRL nie ma powszechnych: systemu emerytalnego, systemu opieki zdrowia, zabezpieczeń społecznych itp., itd. W teorii za zbudowanie odpowiedniego systemu odpowiadają poszczególne prowincje. W praktyce różnice między rozwojem usług społecznych pomiędzy poszczególnymi prowincjami są nie mniejsze niż między niektórymi państwami UE i Afryki Subsaharyjskiej. Dodatkowo, system hukou powoduje, że dostęp do systemów społecznych jest generalnie możliwy tylko w miejscu pochodzenia. Starzenie się populacji i niewydolność usług społecznych nie tylko grozi wybuchem niepokojów społecznych, ale też utrudnia utrzymanie wzrostu gospodarczego, a w latach po pandemii będzie przeszkodą w odbudowie gospodarki.

W takiej sytuacji władze mają do wyboru trzy opcje: 1) próbę budowy ogólnokrajowego systemu usług społecznych; 2) próbować odwrócić niekorzystny trend demograficzny; 3) zwiększyć kontrolę społeczną, która zapobiegnie wybuchowi społecznemu. W rzeczywistości próbują wszystkiego po trochu, ale wydaje się, że najlepiej im wychodzi kontrola społeczna.

Pekin nie ma planów budowy narodowego systemu usług społecznych, ale stara się wywrzeć presję na prowincje, aby wyrównywać poziom usług społecznych. Od 2018 roku działa centralny fundusz, który zbiera część wpływów z prowincjonalnych systemów emerytalnych, a potem je redystrybucje do tych systemów, które są dotknięte deficytem. Co jednak się stanie, kiedy większość lub wszystkie systemy prowincjonalne będą już na minusie? W założeniu do 2030 roku ma być przeprowadzona reforma, która wprowadzi ogólnokrajową koordynację systemów i zwiększyć kontrolę nad prowincjonalnymi systemami emerytalnymi, celem jest zminimalizowanie przepaści między dochodami emerytów z regionów miejskich i wiejskich. Tylko skąd będą pochodzić na to fundusze?

W celu uniknięcia katastrofy demograficznej i spowolnienia procesu starzenia się populacji przeprowadzono także reformę systemu planowania rodziny, ale jej rezultaty okazały się niewielkie. Co prawda, mówi się o likwidacji ograniczeń w ogóle, ale moim zdaniem niewiele to zmieni. Po prostu społeczeństwo chińskie przeszło zmiany analogiczne do wielu innych państw na świecie i nie ma powrotu do wielodzietnego modelu rodziny. Co prawda, władze maja jeszcze z zanadrzu dużą rezerwę pod postacią podniesienia wieku emerytalnego – w ChRL to 60 lat dla mężczyzn i 55 dla kobiet pracujących „za biurkiem” i 50 dla pracownic fizycznych, jednak koszty polityczne mogą być zbyt duże, nawet dla KPCh.